Al in de middeleeuwen kon je in Amsterdam met goud geld verdienen. Tijdens de Gouden Eeuw domineerde de havenstad de wereldgoudhandel. Vandaag kan je nog op verschillende plaatsen goud verkopen Amsterdam. Maar hoe werd Amsterdam destijds eigenlijk zo’n belangrijk goudhandelscentrum?
Gunstige voorwaarden
Amsterdam werd niet zomaar het centrum van de goudhandel. De havenstad had om te beginnen een uitstekende ligging. De stad gaf vlot toegang tot noord-zuid en oost-west handelsroutes. Amsterdam speelde zo al snel een belangrijke rol in de handelsnetwerken van heel Europa en zelfs ver daarbuiten.
Daarnaast had Amsterdam een hoogst handige natuurlijke haven, dankzij de monding van de rivier de Amstel. Deze haven bleek van goudwaarde voor de overslag van goederen van grotere koggeschepen naar kleinere schepen die de handelswaar verder naar het achterland vervoerden.
Amsterdam combineerde deze geografische voordelen met zijn vrijstelling van tolheffingen. Handelaars kozen de stad dus niet alleen omwille van zijn strategische geografische ligging. Ze werden ook verleid door de logistieke voordelen en lagere transactiekosten.
Kooplieden en handelslui streken massaal neer in deze stad waar tol niet van tel was en de zee- en binnenwaterwegen toegang gaven tot de belangrijkste handelsroutes. Naarmate Amsterdam zich in de middeleeuwen opwerkte tot bloeiend handelscentrum, stimuleerde de stad ook de opkomst van de goudhandel.
Tolerant klimaat
Al sinds de middeleeuwen stond Nederland bekend om zijn religieuze tolerantie. In de woelige eeuwen van godsdienstoorlogen, vonden vervolgde religieuze groepen zo een toevluchtsoord in Amsterdam. Onder hen vond je ook Sefardische Joden. Met hun beroepskennis als diamanthandelaren en goudsmeden bevorderden ze de handel in edelmetalen.
De tolerantie en gastvrijheid van Amsterdam zorgden voor een toestroom van geschoolde buitenlanders en kapitaal. Deze smeltkroes van gemeenschappen verzamelde steeds meer vakkennis over goudsmederij en financiën. Zo ontwikkelde Amsterdam zich geleidelijk tot een goudhandelscentrum van formaat.
De Val van Antwerpen
Langzaam maar zeker groeide Amsterdam in de middeleeuwen uit tot hét wereldhandelscentrum. In de glorieuze zeventiende eeuw was haar economisch aanzien onbetwistbaar. Enkele decennia daarvoor vond er in het Nederlandstalige landsdeel van het huidige België een gebeurtenis plaats die de geschiedenis van de Lage Landen voorgoed veranderde.
Na de Val van Antwerpen in 1585 vluchtten protestantse kooplieden en ambachtslui massaal naar de Noordelijke Nederlanden. Terwijl Antwerpen in Spaanse handen viel, zette Amsterdam de poorten wagenwijd op voor de toestromende kooplieden en rijke vluchtelingen. De stad verwelkomde maar wat graag hun rijkdom, en kennis van edelmetalen en handelsnetwerken.
Tot de Nederlandse Opstand stond Vlaamse Koekenstad namelijk bekend als dé commerciële hoofdstad van Noord-Europa. In nauwelijks enkele decennia tijd nam Amsterdam de kroon van Antwerpen over als ’s werelds belangrijkste handelscentrum. Een handelscentrum waar goud de toon zette.
De Nederlandse goudkust
Amsterdam zat nooit om goud verlegen. Dat kwam deels door de handel met de Nederlandse Goudkust. De Nederlanders controleerden dat West-Afrikaans gebied langs de kust van het huidige Ghana van de late 16de tot de late 19de eeuw.
Vanaf eind 16de eeuw verhandelden en ruilden Nederlandse kooplieden er Europese goederen tegen lokale West-Afrikaanse kostbaarheden zoals ivoor, peper en uiteraard goud. Tegelijkertijd deed de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) er bloeiende zaakjes in goud.
Door de jaren heen kwamen er handelsposten en vestigingen zoals Fort Amsterdam. De Nederlanders beheersten de goudtoevoerroutes en verbonden deze met hun Europese handelsnetwerken. Binnen dit economische goudkluwen werd Amsterdam het centraal knooppunt.
De Gouden Eeuw
Nauwelijks enkele decennia na de Val van Antwerpen was Amsterdam het nieuwe handelscentrum. In deze jaren van economische voorspoed, stuwde de stad belangrijke innovaties als voortrekker in de wereldwijde goudhandel.
De in 1609 opgerichte Wisselbank waarborgde met keuringen de waarde van gouden en zilveren munten. Tegen 1622 beheerste de Wisselbank de Amsterdamse goud- en zilvermarkt.
Toch bleek de Amsterdamse dominantie niet eindeloos. Aan de andere kant van de Noordzee wachtte namelijk al een nieuw machtsimperium op zijn beurt: het Britse Rijk.
