De omgeving van de Oostzanerdijk heeft in de loop der tijd verschillende veranderingen ondergaan.
Tot de aanleg van het Noordzeekanaal in de 19e eeuw en het ontstaan van de Noord IJpolder klotsten de golven van het IJ nog tegen dit oude deel van de Waterlandse Zeedijk. Landinwaarts strekten zich in noordelijke richting eindeloze weilanden uit en in de verte waren de silhouetten van Zaandam en Oostzaan te zien.
In het IJ lagen hier in de 16e en 17e eeuw Oostzaanse handelsschepen dat toen nog een zeearm van de Zuiderzee was In de 17e eeuw leverde Oostzaan bemanningen voor de walvisvaarders in de Noordelijke IJszee. Later kwamen er pakhuizen aan de Oostzanerdijk en traankokerijen langs het Twiske waar honderden mensen werkten. Bij de Oostzaanse Overtoom werden vroeger kleine scheepjes uit het achterland overgehaald naar het IJ. Lang herinnerde een verlaging in de dijk nog waar een houten baan voor dit doel had gelegen.
Ooit, misschien in de 18e eeuw of de Franse tijd, moet iemand op het merkwaardige idee zijn gekomen om ter hoogte van de veel latere gereformeerde kerk een verdedigingswerk te bouwen. Er zijn zelfs prenten van bewaard gebleven. Lang heeft het niet bestaan. Het werd gesloopt en er herinnert niets meer aan.
Na de aanleg van de Noorder Ypolder lag de Oostzanerdijk midden in het land. In 1919 startte de bouw van 1000 woningen voor Tuindorp Oostzaan. Nog lang bleef het landelijke karakter van de Oostzaner- en Landsmeerder bewaard.
In mijn jeugd was de Oostzanerdijk de plek waar je uitzicht had op de weilanden die zich nog steeds tot aan de horizon uitstrekten. Ergens in de verte lag een grote boerderij en dat was de enige bebouwing naast de nog verder gelegen plaatsen Zaandam en Oostzaan. Tegen de dijk aan was de bibliotheek waar ik talloze uren in even vele boeken snuffelde. Ik moet er honderden boeken geleend hebben.
De Oostzanerdijk was toen redelijk ongeschonden. Er waren nog veel houten huisjes met een tuintje aan de sloot erachter. In veel gevallen was er een houten plee aan de rand van de sloot gebouwd. Dokter van Buuren had er een praktijk voordat hij naar Landsmeer verhuisde. Dat betekende veel verder fietsen als je iets mankeerde.
Onderaan de dijk waren een café en wat kleine winkels waar van alles te koop was. Er woonde ook iemand die met zijn gezin reclameblaadjes rondbracht in de omgeving en Oostzaan. Heel even heb ik dat ook gedaan en wat me toen vooral opviel was dat er in een straat vanuit Oostzaan richting Zaandam veel mensen woonden die als achternaam ‘De Dood’ hadden. Heel merkwaardig vond ik dat.
Een paar jaar woonde ik boven het café aan de dijk, die toen al in de schaduw van de Molenwijk kwam te liggen. Het was een voorbode van de uitbreiding van Amsterdam. Door de bouw van de Molenwijk verdween de groene horizon en kreeg het zuidelijk deel van Oostzaan een totaal ander aanzicht. Later kwam het noordelijk deel van de stedelijke rondweg en waren de Oostzanerdijk en Tuindorp Oostzaan afgesneden van het steeds verder afbrokkelende groene noorden.
© 2020 Ruud Borman. Op deze publicatie berust auteursrecht. Zie Colofon.
Beelden: Historisch Archief Tuindorp Oostzaan (HATO) met dank aan Gerard van Putten.
Overzicht alle afleveringen Tuindorp Oostzaan, een bijzondere geschiedenis.
Ruud maakt de series geheel op eigen titel.
Reageren? U kunt contact met de redactie opnemen via de link onderaan de website. Wij sturen dan uw mail aan Ruud Borman door.
Op de hoogte blijven van toekomstige artikelen in deze serie?
Schrijf u dan in op de nieuwsbrief
