Op 21 april 2021 bestaat Tuindorp Oostzaan 100 jaar. In 1919 was de bouw gestart van 1000 woningen en twee jaar later kregen de eerste bewoners de sleutel van hun huis.
In 1919 was ook de Nederlandse Scheepsbouw Maatschappij naar de noordzijde van het IJ verhuisd en kwam het mooi uit dat er voor de arbeiders van de scheepswerf, die later de NDSM zou worden, een nieuwe woonwijk op geringe afstand werd gebouwd.
Het Zonneplein zou het hart van Tuindorp Oostzaan worden. Een bloeiend verenigingsleven was van belang ‘voor de opvoeding van de arbeidersbevolking’ en daarom werd in 1932 het Zonnehuis gebouwd. De wijk en het plein werden gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School, zoals dat ook elders in Amsterdam-Noord al gebeurd was. De tuindorpen trokken internationale aandacht vanwege hun doelstelling en architectuur.
In 1951, dertig jaar nadat de eerste bewoners in Tuindorp Oostzaan arriveerden, verhuisde ik als vierjarige vanuit de Stadionbuurt in Amsterdam-Zuid naar Terrasdorp, het nieuwe deel van Tuindorp. Het oudere deel werd toen al snel het ‘ouwe dorp ’genoemd en Terrasdorp heette al snel Tuttifruttidorp vanwege de fruitnamen voor de straten.
In het ‘ouwe dorp’ waren de huizen dicht op elkaar gebouwd, in Terrasdorp was de bebouwing veel ruimer en zakelijker opgezet. Toen ik opgroeide merkte in dat het ‘ouwe dorp’ knusser en gezelliger was. Wij hadden een kaal en weinig aantrekkelijk Ananasplein, maar het lager gelegen ‘ouwe dorp’ had het Zonneplein dat vooral in de donkere maanden van het jaar veel gezelliger overkwam door de beschutte omgeving. Je kon het plein bereiken door enige smalle straten maar ook door de veel meer opvallende ‘poort’ tegenover het Zonnehuis.
Het Zonneplein was gebouwd zoals pleinen in het eerste kwart van de 20e eeuw in Amsterdam waren aangelegd. Alle winkels die nodig waren kon je er vinden: de bakker, groenteboer, slager, drogist, de zuivelwinkel, een zaak waar je alles kon vinden wat je verder nodig had en de voorloper van wat later de supermarkten zouden worden. Op het Zonneplein was dat ‘de Gruyter’, waar je als kind een bijzonder snoepje van de week kon krijgen.
Op het Ananasplein was vooral de jaarlijkse kermis belangrijk en druk bezocht. Buiten die paar dagen was het er vaak stil en verlaten en tijdens de voor- en najaarsstormen konden wind en regen er onaangenaam huishouden. Als je daarentegen via de kluft en langs het openluchttheater het ouwe dorp inliep voelde je daar meteen de beschutting van de dichtere bebouwing. Op het Zonneplein brandden vrolijke lichtjes bij de winkels, vooral in de tijd van Kerst en Oud en Nieuw.
Het Zonnehuis was in 1993 bijna gesloopt. Gelukkig kwam het in het bezit van Stadsherstel en is het heel fraai in de oorspronkelijke situatie hersteld, waardoor er ook weer allerlei activiteiten kunnen worden georganiseerd.
Het Zonneplein is een plek om te koesteren en bewaren. In een samenspel van bewoners, winkeliers en andere geïnteresseerden kan deze unieke locatie het hart van Tuindorp Oostzaan blijven.
© 2020 Ruud Borman. Op deze publicatie berust auteursrecht. Zie Colofon.
Beelden: Historisch Archief Tuindorp Oostzaan (HATO) met dank aan Gerard van Putten.
Overzicht alle afleveringen Tuindorp Oostzaan, een bijzondere geschiedenis.
Ruud maakt de series geheel op eigen titel.
Reageren? U kunt contact met de redactie opnemen via de link onderaan de website. Wij sturen dan uw mail aan Ruud Borman door.
Op de hoogte blijven van toekomstige artikelen in deze serie?
Schrijf u dan in op de nieuwsbrief
